Agile werken is inmiddels diep verankerd in veel organisaties. Waar het vijftien jaar geleden nog een experiment was, is het vandaag de dag de norm. Scrum, SAFe en andere frameworks worden breed toegepast, teams draaien hun sprints, en directies spreken moeiteloos over PI-planning en value streams. Maar met die volwassenheid komt ook een verschuiving. Een opvallende zelfs: de rol van de Agile Coach verdwijnt langzaam maar zeker.

Bij ING gebeurde het al een paar jaar geleden: bijna alle coaches gingen eruit. En ik zie dezelfde trend bij andere organisaties waar ik kom. De Agile Coach, ooit de gids die teams en management hielp in hun transformatie, staat steeds minder langs de lijn om te adviseren en te spiegelen. Ondertussen blijft de Scrum Master stevig op zijn plek. Die is immers onderdeel van het team, regelt, faciliteert, coördineert en draagt direct bij aan de voortgang. In grote contexten is die rol onmisbaar. De vraag die dan opkomt is: als de Agile Coach verdwijnt, wie neemt diens rol over? Kan de PMO misschien een deel van die leegte vullen?

Het verdwijnen van de Agile Coach

Dat de Agile Coach verdwijnt, betekent niet dat zijn werk overbodig is geworden. Maar organisaties zijn veranderd. Teams zijn inmiddels bedreven in hun rituelen: stand-ups, retrospectives, reviews — ze weten hoe het werkt. Het pionierswerk van de coach lijkt niet meer nodig. Tegelijkertijd spelen ook financiële overwegingen mee. Een fulltime coach is een forse investering en bestuurders vragen zich af wat er precies tegenover staat. Bovendien zijn er andere rollen bijgekomen die delen van het coachwerk overnemen. Scrum Masters, teamleads of externe consultants pakken stukjes op, waardoor de waarde van een aparte coach minder zichtbaar wordt.

Toch betekent dit niet dat alles vanzelf loopt. Want wie houdt nu de vinger aan de pols? Wie zorgt ervoor dat teams blijven leren, dat verbeteringen niet verwateren en dat er nog steeds een brug wordt geslagen tussen strategie en uitvoering? Hier ontstaat een leegte die vraagt om een nieuwe invulling.

De kans voor de PMO

En precies hier kan de PMO zijn rol opnieuw uitvinden. Traditioneel werd de PMO gezien als procespolitie: de afdeling die rapportages opvroeg, vinkjes zette en regels bewaakte. Maar die tijd is voorbij. Steeds vaker transformeert de PMO naar een enabler: een speler die niet beperkt, maar juist mogelijk maakt.

Waar de Agile Coach dicht bij de teams stond, kan de PMO waarde toevoegen op een ander niveau. Door overzicht te creëren over het geheel, door strategie en uitvoering met elkaar te verbinden en door richting te geven zonder verstikkend te zijn. Denk aan het organiseren van portfolio boards waarin niet de luidste stem wint, maar de initiatieven die het meeste waarde toevoegen. Denk aan het neerzetten van lichte kaders, zodat teams weten waarbinnen ze vrij kunnen bewegen. En denk aan het bewaken van verbetercycli, zodat leren niet stopt bij het individuele team maar doorwerkt in de hele organisatie.

Een belangrijk verschil met de Agile Coach is dat de PMO vaak beter toegerust is om te werken met data. Waar de coach keek naar gedrag en groepsdynamiek, kan de PMO met dashboards en analyses laten zien waar capaciteit naartoe stroomt, welke producten waarde opleveren en hoe de strategische balans in de portfolio eruitziet. Daarmee kan de PMO bestuurders voeden met inzichten die verder gaan dan “hoe loopt het in team X”, maar die antwoord geven op de vraag: halen we uit ons totale investeringsportfolio de waarde die we voor ogen hebben?

Grenzen en nuance

Dat betekent niet dat de PMO de Agile Coach volledig vervangt. Coaching van individuen en teams vraagt om andere vaardigheden: observeren, spiegelen, begeleiden in cultuurverandering. Daar ligt niet de kracht van de PMO. De kracht ligt in het verbinden van het geheel, in het leggen van de brug tussen strategie en operatie, en in het creëren van de condities waarin teams optimaal kunnen functioneren.

Met andere woorden: de PMO neemt niet de plek van de coach ín het team over, maar vult de leegte die op organisatieniveau ontstaat. De PMO kan ervoor zorgen dat agile werken geen trucje blijft, maar een duurzaam vermogen wordt.

Het verdwijnen van de Agile Coach betekent niet dat de behoefte aan begeleiding verdwijnt. Integendeel: organisaties hebben nog steeds iemand nodig die de samenhang bewaakt, die helpt de blik op waarde scherp te houden en die zorgt dat teams niet verzanden in losse eilanden. Die rol verschuift steeds meer richting de PMO.

Maar dan wél een andere PMO dan we van vroeger kennen. Niet de procespolitie die vinkjes zet en rapportages opstelt, maar een enabler die richting geeft, transparantie brengt en strategie en operatie met elkaar verbindt. Zo groeit de PMO uit tot de stille kracht achter duurzame wendbaarheid: minder zichtbaar misschien dan de Agile Coach van weleer, maar juist daardoor stevig verankerd in het hart van de organisatie.